blog

praktijkverhalen

begraven of cremeren zakdoek

Een paar jaar geleden werd ik gebeld door Tom, een collega die net voor zichzelf was begonnen. Hij kreeg zijn eerste melding, dat er een kind was overleden. Erik, een jongen van elf. Tom reed naar de familie, en na afloop belde hij in paniek: kun je met spoed naar me toe komen? Voor het huis zag ik hem ijsberen. Hij dacht een ‘gewone’ uitvaart op te nemen. Maar de ouders bleken het niet eens te zijn over de vraag of ze hun kind moesten begraven of cremeren. Het was uitgelopen op ruzie. Hij riep: ik kan dit niet! Je moet het overnemen!

In die draaikolk van tegengestelde emoties moesten zij besluiten over de uitvaart van hun zoon.

De dag ervoor was het zoontje teruggekomen van sportles. Hij was wat later dan normaal, zijn vader wilde hem tegemoet fietsen. Maar daar kwam hij al aan, over de dijk. Daar is ie al! had de vader naar zijn vrouw geroepen. En toen stak zijn zoon de weg over en zag hij hoe hij werd geschept door een auto. De ouders hadden verdriet om het verlies van een kind, en voelden ook woede over de automobilist. In die draaikolk van tegengestelde emoties moesten zij besluiten over de uitvaart van hun zoon.

Ik liep naar binnen. Het huis zat stampvol familie, iedereen riep door elkaar heen. Tussen de ouders was de sfeer gespannen. Haar familie pushte haar om te cremeren. Zijn familie stond erop dat Erik begraven werd. Hun drie andere kinderen, jonge pubers nog, zaten er tussen en begonnen partij te kiezen voor moeder of vader. Ik dacht: wat is dit? Hier zitten twee mensen die van elkaar houden, en die elkaar nu kwijt raken door ruis van buitenaf.

Ik luisterde naar het hele verhaal, en toen deed ik iets wat ik nooit eerder had gedaan. Ik stond op en zei: het lijkt me verstandig dat iedereen dit huis nu verlaat, want deze zaak ga ik alleen bespreken met vader en moeder.’ Met de ouders trok ik me terug in de keuken met een kop koffie. Oh, zeiden ze, eindelijk rust.

De man kwam uit het dorp, waar men van oudsher koos voor een begrafenis. Het was een ingetogen, stille man. Hij wilde zijn zoon kunnen bezoeken bij een graf. Een plek waar hij dichtbij zijn kind kon zijn, zonder dat hij veel hoefde te zeggen. Zijn vrouw wilde juist de as hebben, zodat ze een sieraad kon maken dat ze bij zich kon dragen.

Mensen denken vaak dat ze direct na een overlijden moeten beslissen over de uitvaart. Maar je kunt het stap voor stap doen. De enige vereiste is dat je binnen zes werkdagen begraaft of cremeert. Ik begon met een uitgebreide uitleg. Wat zijn de voors en tegens van begraven of cremeren, en wat betekent dat financieel? De ouders waren ondertussen ontzettend boos op elkaar. Zij riep: ‘ik vertik het om Erik te begraven!’ Ik zei: dit is een kwestie waarbij een van jullie water bij de wijn moet doen. We moeten samen een oplossing vinden. Is het een idee als we gaan cremeren, en de as later begraven in een mooi urnengraf? Ik legde het voorstel in de week, zodat zij de tijd hadden om een keus te maken.

Als je met nabestaanden alle regelgeving doorneemt, kan een uitvaart abstract worden. Maar het is ook belangrijk om je gevoel te laten spreken. Ik reed met hen naar het ziekenhuis, om hun zoon op te halen. Soms viel het stil tussen hen. Pas toen we achter de rouwauto terugreden naar huis, ontdooiden ze. Ik denk dat ze ineens beseften waar ze mee bezig waren. Het ging niet meer om hen, maar om het afscheid van hun zoon, waar ze allebei gek op waren. Ik voelde hun woede wegsijpelen.

We kwamen thuis met de brancard. Het verdriet barstte los. Ik heb hun zoon thuis verzorgd, en haalde het hele gezin erbij. Voor de kinderen was het belangrijk om te zien dat hun broertje echt dood was, en hem te kunnen knuffelen. De oudere broer zocht met mama mooie kleding uit. Samen hebben we Erik aangekleed. Er was ruimte voor iedereens verdriet. Hij lag beneden opgebaard, onder zijn favoriete Ajax-dekbed.

Samen met de moeder heb ik een ritueel bedacht.

Ik vind het belangrijk om nabestaanden iets mee te geven dat troost biedt. Moeder was de hele tijd in de weer met haar stoffen zakdoek. Voor ik wegging zei: weet je wat misschien fijn is? Leg je mooiste zakdoek bij Erik neer. Die kan de hele week bij hem blijven. Voor we de kist sluiten kun je die zakdoek weer pakken, zo heb je Erik voor altijd bij je. Tegen vader zei ik: schrijf van nu af alles wat je voelt maar niet kunt zeggen, allemaal op. Als je wilt, kunnen we dat aan je zoon meegeven in de kist.

De volgende dag waren de ouders het eens geworden. Erik werd gecremeerd, en de as zou later worden begraven. Negen maanden na de uitvaart ging mijn telefoon. Vader had ervoor gekozen om niet meer te willen leven, en was dood gevonden. Hij had begeleiding van een psycholoog gekregen, maar kon het verdriet niet aan. Zijn herdenkingsdienst heb ik ook geleid. De urn van de overleden zoon stond nog in de kamer. Ik stelde voor om Erik bij zijn vader te begraven. Samen met moeder heb ik een klein ritueel bedacht. Ze had een sjaal gebreid van Erik’s lievelingskleuren, rood en wit. We legden de sjaal in een mandje, en in die warmte lag de urn. Moeder heeft de urn zelf in het graf geplaatst, boven haar man. Het was een emotioneel afscheid. Het greep mij ook aan.

Na een jaar kwam ik haar toevallig tegen, tijdens een musicalvoorstelling. Het deed me goed om te zien dat haar leven verder ging. Uit haar broekzak pakte ze het zakdoekje. Ze zei: ‘ik draag het elke dag bij me.’



*Uit privacyoverwegingen zijn de namen in dit blog gefingeerd.